Große Kirchenstraße

Witajcie,

nie ukrywam, że ta ulica to wielkie wyzwanie – można by referaty o niej pisać. Dlatego na pewno trochę czasu minie, zanim powstanie ostateczna wersja tego wpisu, bo na pewno nie uda mi się zamieścić wszystkich informacji ani za pierwszym razem, ani za dziesiątym. Ale powiem Wam, że samo wyszukiwanie informacji, sklejanie wszystkiego w całość, daje niesamowitą satysfakcje! Jednocześnie informuję, że w niektóre wątki specjalnie się nie wgłębiam (np. kościół św. Janów, poczta, synagoga), gdyż chciałbym nimi zająć się w osobnych tekstach. Zaczynajmy!

Große Kirchenstraße, czyli Wielka Kościelna, dziś Aleja Piastów.  Oczywiste, że swą nazwę wzięła od stojącego przy niej kościoła św. Janów. W książce Karla Boese: Geschichte der Stadt Schneidemühl czytamy, że była to

najstarsza arteria od północy do Ujścia, przy kościele katolickim¹⁾K. Boese, Geschichte der Stadt Schneidemühl, wyd. 2,  Gehrard Rautenberg, Leer/Ostfriesland 1965, str. 217.

Swym zasięgiem ulica ogarniała od północy wspomniany kościół aż do Rynku Żydowskiego na południu, nazwanym w 1888 roku placem Wilhema, na cześć zmarłego cesarza Wilhelma I²⁾Było takie miasto. Piła na dawnych kartach pocztowych 1896-1944, Muzeum Stanisława Staszica, Piła 2013, s. 76..

7 lipca 1834 roku  o godzinie 12.00 wybuchł przy Große Kirchenstraße pożar.  Ogień spalił większą część miasta, w tym cały Neuer Markt, Friedrichstraße bez czterech budynków, Große Kirchenstraße z wyjątkiem katolickiej plebani i kościoła. Kleine Kirchenstraße, Hasselstraße i Posener Straße z synagogą, zupełnie spłonęły. 1 500 ludzi zostało bez dachu nad głową, 200 domów spaliło się, w tym ratusz z całym miejskim archiwum i złożone tam dokumenty dotyczące najstarszej historii miasta. Tylko 63 domy i kościół ewangelicki zostały oszczędzone przez to nieszczęście³⁾forum.dawna.pila.pl.

Po roku 1893 nastąpiło unowocześnienie chaotycznej zabudowy na rzecz okazałych dwupiętrowych kamienic z licznymi zdobieniami architektonicznymi⁴⁾Było takie miasto. Piła na dawnych kartach pocztowych 1896-1944, Muzeum Stanisława Staszica, Piła 2013, s. 76..

Co ciekawego mogliśmy znaleźć na ulicy Kościelnej? Oprócz kościoła świętych Janów warto zwrócić uwagę na potężny gmach Cesarskiego Urzędu Pocztowego wzniesionego w latach 1893-1895. Sam budynek był dwukrotnie powiększany: w 1917 roku oraz w latach 1925-1928⁵⁾Było takie miasto. Piła na dawnych kartach pocztowych 1896-1944, Muzeum Stanisława Staszica, Piła 2013, s. 76..

Niewątpliwie swoją uwagę przykuwał sklep meblowy Emila Goetzego na skrzyżowaniu dróg Wielkiej Kościelnej (Aleja Piastów) i Młyńskiej (Al. Jana Pawła II).

Przy Wielkiej Kościelnej w międzywojniu znajdował się m. in. zakład fotografa Teofila Graszyńskiego i L. Portofiego, sklep ze szkłem i porcelaną, dwie fabryczki mebli, piekarnia i rzeźnictwo oraz zakład pogrzebowy, fabryczka wyrobów tytoniowych, a także biuro wydawnicze⁶⁾forum.dawna.pila.pl.

Wspomniane fabryki mebli to: G. Hellwig Möbelfabrik na rogu ulic Wielkiej i Małej Kościelnej. By to skład i sklep meblowy właściciela kamienicy Gottholda Hellawiga, który przy zbegu ulic Bydgoskiej i Plotker Strasse posiadał tartak parowy. W latach 20. ubiegłego wieku zakład przejął i rozbudował Max Stark⁷⁾M. Usurski, R. Ruta, R. Kulczyński, Piła na zdjęciach lotniczych 1914-1945, Piła 2015, str. 16.. Druga z fabryk Möbel-Fabrik R. Achterberg, która znajdowała się w pobliżu mostu na Gwdzie, przy ulicy Młyńskiej.

Firmę założył już w 1848 r. mistrz ciesielski Karl August Rudolf Achterberg i kierował ją nieprzerwanie przez następne pół wieku! Po jego śmierci interes przejęli synowie: Otto, a następnie Paul i Gustav. Przedsiębiorstwo zajmowało się produkcją mebli wszystkich rodzajów służących do wyposażenia całych mieszkań, jak i poszczególnych pomieszczeń. ponadto wywtarzano meble wyściełane i luksusowe, lustra i pianina. Na uwagę zasługuje fakt, że firma własnym sumptem wydała i rozesłała do swoich kontrachentów ilustrowany 320 fotografiami katalog produkowanych w Pile mebli. ⁸⁾M. Usurski, R. Ruta, R. Kulczyński, Piła na zdjęciach lotniczych 1914-1945, Piła 2015, str. 18.

 

W moich zbiorach posiadam również inne pocztówki. Zapraszam do obejrzenia:

Jeśli masz jakieś uwagi, dodatkowe informacje, wspomnienia, którymi chciałbyś/chciałabyś się podzielić, serdecznie zapraszam do komentowania! Z niecierpliwością czekam na informacje od Was! 🙂