Obóz jeniecki

Od sierpnia 1914 roku do zimy 1918 roku na Przedmieściu Bydgoskim funkcjonował obóz jeniecki. Przebywali w nim szeregowcy i podoficerowie różnych nacji i wyznań: Rosjanie, Francuzi, Brytyjczycy, Włosi, Belgowie, Portugalczycy, Serbowie i Rumuni. Ponieważ najwięcej było w nim poddanych cara Mikołaja II, obóz nazywano „rosyjskim”; tam także znajdował się lazaret. Dużą grupę jeńców stanowili Polacy, a jako że wśród pilnujących ich żołnierzy batalionu wartowniczego 149. RP także byli Polacy, jeńcy z wartownikami rozmawiali po polsku. Tragedią naszego narodu było to, iż w Wielkiej Wojnie miliony Polaków w mundurach państw zaborczych zmuszonych zostało do bratobójczej walki. Raport Międzynarodowej Komisji Czerwonego Krzyża, która we wrześniu 1915 roku wizytowała pilski obóz, wymienia liczbę 22 900 jeńców stałych i 18 600 jeńców w tzw. komandach pracy rozmieszczonych w licznych podobozach, usytuowanych w promieniu nawet ponad sto kilometrów od Piły. Był to największy z obozów jenieckich w prowincji poznańskiej; inne funkcjonowały w Szczypiornie, Strzałkowie i Rydzynie. Jeńcy prowadzili bogatą i różnorodną działalność, kultywowali tradycje i obrzędy religijne. Na terenie obozu działała kantyna i poczta oraz komitety pomocy jeńcom francuskim, brytyjskim i belgijskim. Posługę duchową sprawowano w kaplicach katolickiej, ewangelickiej i prawosławnej, miejsca do modłów mieli także wyznawcy innych religii. W zbiorach Muzeum Okręgowego w Pile znajduje się album doktora Jana Karchowskiego dokumentujący obozowe życie. Zmarli jeńcy spoczywają na trzech cmentarzach: pierwszym – przy obecnej ulicy Mickiewicza, drugim, „cholerycznym” – w pobliżu drogi do Bydgoszczy, gdzie pogrzebano 148 Rosjan, ofiary epidemii, i trzecim w Leszkowie, gdzie spoczęło około trzech tysięcy jeńców różnych wyznań i narodowości.