Ratusz Schneidemühl- historia

Historia ratusza w Schneidemühl

Ratusz w Schneidemühl, a pożary

Jak wszystkie ówczesne domy, ratusz w starym Schneidemühl był dość mały, o konstrukcji szachulcowej i pokryty słomą. Tutaj odbywały się posiedzenia magistratu, mieściła się tu także waga miejska. W wyniku wielkiego pożaru w 1626 r. ratusz i pozostałe budynki uległy zniszczeniu w płomieniach. Po pożarze ratusz miał zostać zlokalizowany na Nowym Rynku zgodnie z zapisami planu odbudowy.

W 1782 r. Delegacja Izby w Brombergu udostępniła magistratowi dawny „Kommandeurhaus”[i]. W budynku tym mieściła się sala posiedzeń magistratu oraz archiwum, w którym przechowywano akta, akty własności i hipoteki. Mały pokój frontowy został przekazany sędziemu Aldermanowi Raffowi z przeznaczeniem na mieszkanie. Stary dom komtura znajdował się po południowej stronie Neuer Markt, między domem poczmistrza Gericke a domem właściciela ziemskiego Massowa, mniej więcej w miejscu „Złotego Lwa”. W czasach polskich mieszczanie musieli oddać tę działkę jako kwaterę dla stacjonującego tu komtura małego chorążego Ulanena, a w 1750 r. wzniesiono na niej budynek.

Kiedy Schneidemühl stał się terenem Pruskim, dowódca nie był już zobowiązany do zapewnienia zakwaterowania. Dom stał się teraz własnością miasta. Przez kilka lat dom dowódcy służył jako mieszkanie dla byłego dowódcy szwadronu pułkownika von Pannewitza w zamian za roczny czynsz. Dom był szachulcowy z kamieni i miał dach kryty strzechą.

W międzyczasie drewno spróchniało i około 1785 roku budynek stał się bardzo zniszczony i łatwopalny, tak że nie można go było już używać do posiedzeń magistratu. Akta zostały już wydzielone i przechowywane w domu radnych. Poczmistrz Gericke chciał kupić dom, ponieważ chciał stworzyć lepszy podjazd do swojej posiadłości, gdyż do odbudowy domów po pożarze w 1781 roku potrzebny był większy front. Miejski cieśla Grun wycenił dom, łącznie ze stajnią, placem i ogrodem, na 142 talary i 22 grosze. Gericke zgodził się na tę sumę zakupu i zawarto kontrakt, który został zatwierdzony przez króla 22 października 1786 roku. Zanim jednak poczmistrz dokonał zakupu, radni miejscy zmienili zdanie.

Magistrat chciał teraz wznieść na miejscu domu komtura budynek na biuro skarbnika i odbywanie posiedzeń magistratu, czyli ratusz, aby zaoszczędzić 40 talarów na czynszu. Najniższa kondygnacja miała być umeblowana i wynajęta jako piwnica komunalna. Rozważano również wynajęcie pomieszczenia na kordegardę[ii] główną, kancelarię, księgi hipoteczne i kataster[iii] depozytowy. Ale Gericke nie porzucił swojego planu. W petycji podpisanej przez mieszczan Johanna Schumanna, Franza Dalcke, Karla Jänicke i Christopha Gramsa ojcowie miasta próbowali zaoszczędzić na cenie zakupu dla mieszczan, próbując udowodnić, że dom komtura został zakupiony przez mieszczan i nigdy nie został przekazany do urzędu skarbnika, a jedynie został mu przekazany do użytku. Chcieli jednak zrzec się tego prawa w zamian za sumę 400 talarów pomocy na budowę ratusza. Jednak wyższe władze nie zgodziły się na to, a Gericke zburzył stary dom i został wyznaczony na właściciela.

Od 1 grudnia 1798 do 1799 roku zebrania magistrackie odbywały się w domu sekretarza Siebmanna, za co otrzymywał roczny czynsz w wysokości 36 talarów. Następnie, do 1802 roku, wynajmowali pomieszczenie od kowala Technow. Po jego rezygnacji zebrania odbywały się do 1804 r. w domu sekretarza poczty Rhau (Neuer Markt 18), który otrzymywał najpierw 30, a następnie 40 talarów czynszu. Od 1805 r. magistrat miał do dyspozycji salę na swoje posiedzenia w głównej straży pośrodku rynku. Jednocześnie pomieszczenia te służyły jako salon dla sądów rejonowych i miejskich. Więzienie mieściło się w przyległym pomieszczeniu.

Budowa nowego ratusza

Nie da się dokładnie określić, jak długo trwał ten stan rzeczy, ale prawdopodobnie do momentu rozpoczęcia budowy kościoła na rynku. W miejscu, gdzie obecnie znajduje się ratusz, przed 1834 r. i przed budową kościoła ewangelickiego (1821/22) znajdował się protestancki dom modlitwy z mieszkaniem duchownego. Wraz z budową kościoła dwukondygnacyjny dom modlitwy stał się przestrzenią dawnej sali modlitewnej, w której mieściły się dwie klasy szkoły protestanckiej. Budynek ten został zniszczony przez pożar miasta w 1834 roku.

Od tego momentu magistrat był prawdopodobnie właścicielem nieruchomości. Osobny ratusz zbudowano na miejscu domu modlitwy lub szkoły. Odbudowano go do 1837 roku (Markt 19) i od tego czasu służył jako ratusz.

Wraz z rozkwitem miasta i wzmożoną pracą administracyjną, stare pomieszczenia okazały się niewystarczające. W 1883 roku, w odpowiedzi na rosnące potrzeby, władze miejskie podjęły decyzję o budowie dwukondygnacyjnej dobudówki do ratusza i zapewniły na nią fundusze. W trakcie rozbudowy rozebrano dwukondygnacyjny budynek na dziedzińcu, w którym na piętrze mieściły się kasy, a na dole rajca i więzienie. Rozebrano również budynek stajni, który stał na miejscu dobudówki. Zdolny mistrz budowlany w osobie radnego miejskiego Rademachera ochoczo i przy odrobinie szczęścia przyczynił się do tego dzieła. W 1884 r. rozbudowa mogła zostać zajęta, dzięki czemu zwłaszcza posiedzenia rady miejskiej otrzymały godne miejsce obrad.

W 1887 roku ratusz otrzymał nową fasadę, a wraz z nią lepszą reputację, co było wzorcowym osiągnięciem, na które mieszkańcy Schneidemühl patrzyli wówczas z dumą. Przeprojektowanie budynku było bowiem osiągnięciem miejscowego przemysłu. W przybudówce ratusza znajdowały się biura administracyjne policji, a w podziemiach ratusza urządzono pięć cel na więzienie policyjne, które jednak wkrótce nie spełniało już w pełni wymogów zdrowotnych, świetlnych i powietrznych. Po I wojnie światowej pomieszczenia administracji miejskiej nie były już w stanie sprostać znacznie zwiększonym potrzebom władz, dlatego zaplanowano nowy, nowoczesny budynek. Wybuch wojny w 1939 r. położył kres wszelkim pracom przygotowawczym. W 1945 roku ratusz w Schneidemühl został obrócony w gruzy.

[i] „Dom Komtura“

[ii] Kordegarda (fr. corps de garde), odwach (niem. Hauptwache – straż główna), wartownia – budynek, w którym stacjonowały wszelkiego rodzaju oddziały wojskowe oraz warty garnizonowe i policyjne, wraz z całym zapleczem. W skład zaplecza wchodziło zazwyczaj biuro komendanta, areszt i szereg izb, w których oddziały odpoczywały lub czekały na swoją kolej do odbycia warty. Przechowywano w nich również broń.

[iii] Katester – rejestr

Artykuł jest własnym tłumaczeniem książki: K. Boese, Gesichte der Stadt Schneidemühl, wydanej w 1935 roku; rozdział pt.: „Das Rathaus”. Przypisy i pocztówki własne.