Sekta Czerskiego

Ks. Jan Czerski, najpierw ksiądz katolicki i wikariusz w kościele św. Janów, odłączył się od katolicyzmu.  Zorganizował niezależną gminę wyznaniową w Pile.

Był uczestnikiem separatystycznego synodu w Lipsku, na którym doszło do ukonstytuowania Niemieckiego Kościoła Apostolsko-Katolickiego zwanego Kościołem niemiecko-katolickim. Był jednym z liderów tej wspólnoty. Opracował ordynację kościelną tego wyznania.

W czasie Wiosny Ludów oddalił się od Kościoła niemiecko-katolickiego. Popadł w konflikt na tle doktrynalnym z bardziej od niego radykalnym w poglądach Johannesem Ronge. W późniejszych latach szukał zbliżenia z konserwatywnymi Kościołami ewangelickimi. Nawiązał współpracę ze staroluteranami. Pozostawał jednak niezależny i zachowywał w swojej parafii własną doktrynę. (Wikipedia)

O Janie Czerskim wspominano w gazetach. Zachęcam do przeczytania artykułu, który został opublikowany w maju 1883 roku.

WSPÓŁCZESNY RUCH RELIGIJNY w zachodniej E u r o p i e.

Wszelkie objawy życia zachodnio-europejskiego powinny być dla nas przedmiotem. szczegółowych badan, gdyż one poniekąd opowiadają nam historyę przyszłych zjawisk naszego umysłowego i społecznego rozwoju. Między nimi zaś ruch religijny jest jednym z ważniejszych i jako taki powinienby zwracać uwagę naszego ogółu. Prasa jednak polska bardzo rzadko poddaje go krytyce i zwykle dotyka wtedy tylko, gdy jakiegoś faktu nie może pominąć milczeniem.

W history i dziejów ludzkości spostrzegamy epoki, w których stare zasady wstrząśnięto i zburzono, podczas gdy nowo nie przyjęły jeszcze odpowiedniej formy i określonego kierunku; są to doby zwątpienia, strachu i niepewności, kiedy widma przeszłości nie przestają jeszcze łudzić duchu. Do takich chwil należy powstanie krytycznego poglądu na sprawy uświęcone tradycyą, a stąd niemogące być przedmiotem rozumowań. Pogląd ton rozpoczął dobę dziejów nowożytnych, postępował równoległo z rozwojom myśli, aż wreszcie, przyjąwszy pewne oznaczono formy, ujawnił się w systemie, znanym pod nazwą racjonalizmu.

Zasadniczo jego pojęcie polega na podniesieniu sumienia do stanowisku najwyższego religijnego organu, a rozumu do stanowiska zdolności, wyrokującej w sporze między prawdą a fałszem. Zadaniem chrześcijanizmu było moralne przodownictwo ludzkości; uszlachetniać się więc i wyjaśniać winien, gdy duch człowieczy wstępuje w nowe fazy. Racjonalizm nie wyklucza religii z ogólnych praw postępu, lecz przeciwnie, wszystkie dawno systematy uważa za konieczne zjawiska niezupełnego rozwoju.

„Moralny pierwiastek chrześcijanizmu jest słońcem na niebie, dogmatyczne zaś systemy są chmurami, pochłaniającymi zbyt rażący blask jego promieni. Przy każdym zmiennym powiewie wiatru łączą się one i dzielą, przyjmują nowo kształty, aż wreszcie zejdą zupełnie z horyzontu, pozostawiając samo słońce w całej pełni jego blasku. “

Trafne to porównanie, użyto przez Leckego*) charakteryzuje znakomicie istotę dogmatyzmu. Dogmat nie może zastąpić uczucia. Uczucia moralne nie posiadają tej logicznej określoności i surowości, jaka znamionuje artykuły wiary. Zmiana uczuć moralnych na korzyść dogmatów sprowadzić musi koniecznie upadek danego systemu religijnego. Duchowieństwo staje się wtedy punktem ciężenia religii, bojaźń zaś — jej istotą. Współczesny prąd religijny przejawia się w kierunku racjonalizmu, t. j. dąży do zniszczenia systemu dogmatycznego, chcąc zachować tylko moralny pierwiastek chrześcijaństwa, uczynić go ideałem, a nie systematem.

Pierwszym przejawem dążności tego kierunku, w bieżącemu stuleciu, było powstanie „Niemieckiego katolicyzmu“— ruchu religijnego, znacznego i doniosłego w swoim czasie, dziś ograniczającego się na kilku zaledwie gminach. Jednocześnie ruch podobny ujawnił się w protestantyzmie, o którym wspomnę niżej. Wywołany on został w chwili ogólnego wrzenia politycznego i religijnego, po roku 1840, przez Czerskiego, wikariusza ze Schneidemühl i Jana Rouge, księdza ze Szląska.

Jan Czerski urodził się w r. 1813, w Werlauben nad Wisłą. Po ukończeniu seminarium poznańskiego (1842) został księdzem, później był wikariuszem w Wyry, a wreszcie — w Schneidemühl. Niezadowolony z surowości katolicyzmu, znalazłszy zwolenników dla swej idei i ożeniwszy się (1844), otwarcie wystąpił przeciw kościołowi. W tymże czasie także Rouge ogłosił swą myśl założenia nowego, niemieckiego katolicyzmu.

Jan Rouge, urodzony na Szląsku również w r. 1813, przyjął w r. 1840 święcenie kapłańskie. Przekonawszy się, iż katolicyzm rzymski nie odpowiadał ówczesnym potrzebom, ducha i oburzony szerzeniem bałwochwalstwu przez wystawienie sukni świętej w Trewirze na widok publiczny, wystosował w 1844 r. list otwarty do tamecznego biskupa Arnoldego, wyraziwszy w nim swojo niezadowolenie i potrzebę reformy kościelnej. List (wydrukowany w Sächsische Vaterlandsblatter’) ściągnął tysiące osób z rozmaitych stron do nowego apostoła. Wolność myśli i sumienia była hasłem rozpoczynającego się przełomu, nadanie katolicyzmowi pozytywnego charakteru stanowiło cel jego, a środkiem ku temu — zerwanie wszelkich więzów tradycyjnych, krępujących ducha, rwącego się ku swobodzie. Jan Czerski bardzo czynny przyjął udział w tym ruchu. Nowy katolicyzm wzrastał szybko; pod koniec 1845 r. liczono już około 300 gmin zreformowanych. W dniu 22 marca t. r. odbył się pierwszy sobór wyznawców w Lipsku, który postanowił, iż jedynym źródłem i normą chrystianizmu jest Pismo św.; wykład jego i objaśnienie pozostawił rozumowi, przejętemu prawdziwą ideą chrześcijańską. Rządy usiłowały zapobiec szerzeniu się nowego katolicyzmu, szczególnie w Saksonii, Prusach, Wurtembergu i Kurhessen. Dopomogła im. wzrastająca niezgoda pomiędzy samymi założycielami. Już na drugim soborze, (1847 r. w Berlinie) silna przejawiała się skłonność ku zbliżeniu, lub też zupełnemu połączeniu z wolnymi gminami protestanckimi.

 

*) W. E. TI. Lecky. Geschichte des Ursprungs und Einflusses der Aufklärung in Europa. Lipsk. Heidelberg. 1874- 1. str. 130.

 

Współczesny ruch religijny w zachodniej Europie, w: Prawda, tygodnik polityczny, społeczny i literacki, 19 (7) maja 1883 r., nr 20, rok III, str. 2

W 1846 roku stanął murowany kościół sekty księdza Jana Czerskiego. Rozebrano go około 1950 roku. Znajdował się on po drugiej stronie Starego Rynku, który od 1915 roku nosił nazwę Placu Hindenburga.

Możesz zobaczyć wszyskiego zdjęcia kościoła w galerii: Christuskirche